Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ (USTR) có thẩm quyền xem xét một quốc gia liệu có còn đủ điều kiện nằm trong danh sách hưởng ưu đãi này hay không. Trong vài thập kỷ qua, việc văn phòng này xem xét lại tư cách hưởng ưu đãi của các quốc gia luôn diễn ra sau khi có yêu cầu khiếu nại của các nhóm thương mại hoặc liên đoàn lao động tại Mỹ.
Từ tháng 10/2017, chính quyền Mỹ khởi xướng một quy trình mới, mà theo Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer là thông qua việc đánh giá lại tư cách hưởng ưu đãi của các quốc gia để giành lại "sân chơi công bằng cho các doanh nghiệp Mỹ".
Vòng đánh giá đầu tiên của USTR nhắm vào 25 quốc gia châu Á - Thái Bình Dương. Các nước tại Trung Đông và Đông Âu sẽ bị sớm bị đưa vào tầm ngắm, dự kiến vào mùa thu năm nay.
Các đối tác thương mại của Mỹ bị thẩm tra liệu họ có tạo ra cơ hội tiếp cận thị trường nội địa hợp lý và công bằng cho các doanh nghiệp nước ngoài, trong đó trọng tâm nhắm tới các rào cản thương mại và đầu tư.
Deborah Elms, giám đốc điều hành của Trung tâm Thương mại châu Á tại Singapore, cho rằng Mỹ sử dụng biện pháp tái đánh giá tư cách hưởng ưu đãi miễn thuế nhằm buộc các quốc gia ngồi vào bàn đàm phán thỏa thuận thương mại song phương hoặc buộc họ nhượng bộ thương mại. Phương pháp này tỏ ra hiệu quả đối với nhiều quốc gia bởi đơn giản Mỹ là một thị trường quá rộng lớn.
Về phía Mỹ, thiệt hại từ biện pháp này không đáng là bao. Trong năm 2016, chỉ khoảng 1% hàng hóa nhập khẩu vào Mỹ nằm trong danh sách được hưởng ưu đãi, chiếm 19 tỷ USD trong tổng số 2.200 tỷ USD hàng hóa nhập khẩu.
Thị trường Mỹ là quá béo bở với các nước nghèo. Ảnh: Reuters.
Ngành sản xuất thịt lợn Thái Lan đang bị Mỹ đe dọa. Ảnh: WJS.
Thái Lan, Indonesia và Ấn Độ cũng bị cảnh báo có thể sẽ bị tước một số ưu đãi miễn thuế. Danh sách những nước bị cảnh báo có thể tăng lên nhanh chóng trong vài tháng tới khi Mỹ xem xét lại chính sách thương mại với các nước khác ở châu Á, trọng tâm hiện giờ của tham vọng "thương mại công bằng" của Tổng thống Trump.
Hồi tháng 5, chính phủ Mỹ tuyên bố xem xét lại tư cách hưởng ưu đãi của Thái Lan sau khi nhận khiếu nại từ Ủy ban Các nhà sản xuất thịt lợn Quốc gia Mỹ, cáo buộc Bangkok hầu như không cấp phép nhập khẩu cho thịt lợn có xuất xứ từ Mỹ.
Hơn 10 năm qua, Thái Lan cấm nhập khẩu thịt lợn chứa hormone Ractopamine, vốn được nhiều nông dân Mỹ sử dụng trong chăn nuôi. Đối với các lô thịt lợn không chứa Ractopamine, Bangkok thu phí kiểm dịch ở mức cao khiến giá thịt lợn Mỹ đội lên nhiều so với thịt lợn Thái Lan.
Sau cảnh báo từ Washington, các liên đoàn chăn nuôi lợn từ 6 tỉnh của Thái Lan đã gửi tâm thư tới Tổng thống Trump, đề nghị Mỹ chấm dứt gây sức ép buộc Thái Lan chấp nhận thịt lợn từ Mỹ trong bối cảnh nguồn cung thịt lợn đã vượt quá nhiều lần mức cầu của thị trường nội địa.
"Điều này (tiếp nhận thịt lợn Mỹ nhập khẩu) sẽ mang lại thảm họa không lường trước được cho nông dân Thái Lan", bức thư có đoạn.
Anan Tridechapong, một phát ngôn viên của Hiệp hội Nuôi lợn Thái Lan, cho biết các hộ chăn nuôi nhỏ hiện đã vô cùng khó khăn vì giá thịt lợn giảm sâu trên thị trường nội địa. Nếu thịt lợn từ Mỹ được cấp phép xâm nhập thị trường, tình hình sẽ càng tồi tệ hơn.
Tới nay, quyết định về tư cách hưởng ưu đãi miễn thuế của Thái Lan vẫn còn để ngỏ. Trong năm 2017, Thái Lan xuất khẩu khoảng 4.2 tỷ USD hàng hóa theo chương trình GSP, chiếm 13% tổng giá trị xuất khấu của Thái Lan vào Mỹ.
Trong khi đó, Indonesia hồi tháng 4 bị USTR cáo buộc áp dụng hàng loạt rào cản thương mại và đầu tư, gây ra "tác động tiêu cực nghiêm trọng" đối với các doanh nghiệp Mỹ. Khoảng 2 tỷ USD trong tổng số 20 tỷ USD hàng hóa Indonesia nhập khẩu vào Mỹ thuộc chương trình GSP, trong đó có máy móc và hóa chất.
Tới cuối tháng 7, một nhóm quan chức cấp cao của chính phủ Indonesia gồm cả Bộ trưởng Thương mại Enggartiasto Lukita đã phải đích thân tới Washington để bào chữa cho Jakarta với hy vọng quốc gia Đông Nam Á tiếp tục được "ở lại" với chương trình ưu đãi. Mặc dù vậy, Bộ trưởng Lukita từ chối bình luận về chuyến đi này. Quyết định về trường hợp của Indonesia hiện vẫn chưa được Washington đưa ra.
Tư cách của Ấn Độ trong chương trình GSP hiện cũng bị xem xét do các vấn đề về tiếp cận thị trường. Các doanh nghiệp bơ sữa và thiết bị y tế Mỹ cho biết họ gặp nhiều rào cản thương mại khi tiếp cận thị trường Ấn Độ. Khoảng 5,6 tỷ USD hàng hóa của Ấn Độ nhập khẩu vào Mỹ nằm trong danh sách hưởng ưu đãi.
Theo Zing News